17.09.2007

Pierwszy wniosek do urzędu patentowego o uznanie określonego sposobu kodowania cyfr od 0 do 9 został złożony w USA w 1959 r., a więc nie tak znowu dawno. Kody kreskowe z jednej strony stają się coraz powszechniejsze, dlatego że są oznaczeniami, które coraz łatwiej wykonać, bo korzysta się z najnowszych zdobyczy technologicznych, takich jak lasery, fale radiowe itp., a z drugiej strony przyspieszają one różne procesy biznesowe – i nacisk od tej strony powoduje szybszy rozwój różnych technologii służących do obsługi tych znaków graficznych. Oficjalnie kod kreskowy UPC (Universal Product Code) został zatwierdzony w 1973 r. Rok później powstał tymczasowy komitet badający możliwość wprowadzenia jednolitego systemu identyfikacji towarów w Europie, a 26 czerwca 1974 r. pierwszy towar oznaczony kodem kreskowym przeszedł przez kasę domu towarowego w Ohio (USA). Europejski System Kodowania Towarów EAN (European Article Numbering) powstał w 1976 r. Później zaczęły powstawać różne organizacje i stowarzyszenia „na rzecz”, aż w 1990 r. przyjęto również Polskę do systemu EAN i powołano organizację narodową CKK – Centrum Kodów Kreskowych w Instytucie Logistyki i Magazynowania w Poznaniu, która od 2005 r. nazywa się GS1 Polska w Instytucie Logistyki i Magazynowania w Poznaniu.

Nas jednak bardziej interesowało czy kod kreskowy można zastosować tylko w handlu i logistyce, czy na przykład może on ułatwić zarządzanie dokumentami. Okazuje się, że tak. Trzeba tylko wiedzieć – jak zawsze – co taki kod miałby nam ułatwić, bo są różne rodzaje kodów, nośników, czytników i technologii ich obsługi. Właściwie jest to warunek konieczny, bo istnieje prawie 300 różnych rozwiązań w tej dziedzinie, a to zapewne nie koniec. Sam podział przy takiej liczbie rozwiązań nie jest prosty i może być przeprowadzony na przykład według:

• wymiaru kodu
• szerokości kresek
• rodzaju kodowanych symboli
• ciągłości kodu
• liczby kodowanych znaków
• metody weryfikacji odczytanych danych.

Rodzaje kodów

Jakie są różnice? W kodach jednowymiarowych (liniowych) informacje są zapisane w jednej linii, w dwuwymiarowych piętrowych, które są rozwinięciem kodów jednowymiarowych kilka linii kodu zapisano jedna pod drugą. Dwuwymiarowe matrycowe mają informacje zapisane na określonej powierzchni, przy czym nie jest to zapis kreskowy, ale są to inne oznaczenia. Kody złożone mają elementy kodów jednowymiarowych i dwuwymiarowych. Kody trójwymiarowe zazwyczaj są tłoczonymi kodami jednowymiarowymi, przy odczycie których rejestruje się też różnice w wysokości położenia znaku. Znaczenie dla odczytu informacji może też mieć szerokość kresek kodu i wówczas kodowanie polega na przykład na tym, że w określonym miejscu kreska jest lub nie i taki sygnał trafia do systemu odczytującego kod. Są też kody o dwóch i więcej szerokościach kresek, czyli tak zwane kody modularne.

Podział według rodzaju kodowanych symboli dzieli je na numeryczne – gdzie kodowane są jedynie cyfry i znaki alfanumeryczne, w którym kodowane są również pozostałe znaki kodu ASCII (American Standard Code for Information Interchange) przyporządkowujący liczby od 0 do 127 literom (alfabetu angielskiego), cyfrom, znakom przestankowym i innym symbolom oraz poleceniom sterującym. Natomiast ciągłość kodu to nic innego jak określenie czy między znakami występują przerwy (kody dyskretne), czy też nie ma przerw. Następny podział mówi tylko o tym czy kod ma ściśle określoną liczbę znaków (o stałej długości), czy też nie (kody o zmiennej długości). I wreszcie ostatni z podanych wyżej podziałów – metoda weryfikacji odczytanych danych (bardzo ważne zwłaszcza przy zastosowaniach do obsługi procesów). Są więc kody samosprawdzalne (np. wszystkie kody typu m z n), w których pewne procedury sprawdzania błędów są umieszczone już w budowie kodu i na przykład poszczególne symbole są tak kodowane, aby różnica między nimi była jak największa, co powoduje, że błędne odczytanie jednej kreski jest automatycznie wskazywane jako kod niepoprawny. Są też kody ze znakiem kontrolnym, którym może być na przykład cyfra kontrolna. Ale są też kody samosprawdzalne z dodatkowym znakiem kontrolnym.

Z kodów jednowymiarowych uznawane w Polsce są m.in. Kod 128 (Code 128) – ciągły modularny alfanumeryczny kod ASCII o zmiennej długości, EAN-8 na opakowania jednostkowe, GS1-128 na opakowania zbiorcze. Z kodów dwuwymiarowych stosowanym u nas jest m.in. matrycowy kod Data Matrix, a z kodów złożonych EAN. UCC, który może zawierać elementy jednowymiarowe EAN-13, EAN-8, UPC-A, UPC-E, EAN-128, RSS-14, RSS Rozszerzony lub RSS Ograniczony oraz element dwuwymiarowy: POF 417 i Micro PDF 417. Prawda, że proste? Oczywiście trzeba jeszcze pamiętać o tym, że jak już kod paskowy mamy, to potrzebny jest jeszcze:

• czytnik kodów kreskowych, który może być ręczny lub stacjonarny, do użytku w pomieszczeniach przemysłowych lub biurowych – od tego będzie zależała jego konstrukcja i odporność między innymi na czynniki zewnętrzne;
• terminal – również przenośny, wówczas czytnik kodów kreskowych może być jego częścią (jest wbudowany). Terminal ma klawiaturę i wyświetlacz, a służy do szybkiego zebrania potrzebnych informacji (z kodów kreskowych), przechowywania ich w wewnętrznej pamięci, opracowywania, analizowania, przygotowania odpowiedniego raportu i ostatecznie przesłania danych do systemu informatycznego z oprogramowaniem do zarządzania takimi danymi. Terminale mogą też bezpośrednio współpracować z drukarkami kodów kreskowych (również przenośnymi);
• sieć radiowa (urządzenie RFID – Radio Frequency Identification). To już jest technologia automatycznej wymiany danych zawartych w kodzie kreskowym z czytnikiem, który ten kod „rozszyfrowuje”. Sieć radiowa, z jakiej korzystają czytniki pozwala na swobodne poruszanie się po terenie, który sieć obejmuje, bez utraty kontaktu z systemem informatycznym zarządzającym uzyskanymi informacjami;
• WLAN – bezprzewodowa sieć informatyczna pozwalająca na dostęp (za jej pośrednictwem) do wewnętrznej firmowej sieci kablowej Ethernet;
• drukarka – termiczna lub termotransferowa do drukowania kodów kreskowych odpowiednia do pracy w biurze lub do zastosowań przemysłowych – oczywiście w zależności od potrzeb przenośna lub stacjonarna;
• oprogramowanie, z którego będą korzystały terminale, drukarki, systemy analityczne – oczywiście takie, które będzie pozwalało również na wzajemne rozumienie się tych urządzeń.

Zastosowanie

Kody kreskowe są najczęściej stosowane do automatycznej identyfikacji produktów w logistyce i do identyfikacji jednostek logistycznych (numery SSCC), czyli takich jednostek, które zostały utworzone na czas transportu i magazynowania (np. na paletach lub w kontenerach) oraz podlegają procesom identyfikacji, śledzenia i zarządzania podczas przepływu przez łańcuch dostaw. Kody kreskowe są też bardzo rozpowszechnione w handlu (numery GTIN), w którym jednostką handlową jest dowolny produkt lub usługa, której można nadać cenę i która występuje w przepływie w łańcuchu dostaw. Do tej kategorii zalicza się również oznaczenia wydawnictw ciągłych (ISSN), muzycznych (ISMN) i książek (ISBN). Kody kreskowe pozwalają też na błyskawiczne określenie posiadanych zasobów (zapasów) przedsiębiorstwa (numery GIAI), co pozwala na bieżące kontrolowanie np. liczby opakowań zwrotnych wielokrotnego użytku, palet itp. Kodami kreskowymi oznacza się też różne obiekty (numery GLN, SWIFT, DUNS, BSI/AFNOR), którym można nadać adres (np. przedsiębiorstwa, pomieszczenia). Kody kreskowe służą też do identyfikacji relacji usługowych (numery GSRN nadawane usługobiorcom).

Tak powszechne wykorzystywanie kodów kreskowych ułatwia również to, że generatory kodów przygotowują ich graficzne obrazy w różnych formatach (BMP, GIF, JPEG, PNG, TIFF, EPS, PCL), w standardach gotowych do zastosowania we wszystkich programach graficznych i DTP. Generatory korzystają przy tym z wieloplatformowych bibliotek działających na różnych platformach systemowych (Windows, Unix, Linux, AIX, HP UX). Biblioteki są wyposażone w różne narzędzia programistyczne, takie jak kontrolka ActiveX ® dla programów Microsoftu (Access, Word, Excel) oraz w aplikacjach opartych o Visual C++, Visual Basic, Net, Delphi, Clipper. Biblioteka DLL dla aplikacji opartych o Visual C++, Net, Visual Basic, Delphi, Clipper, Net, ASP. Moduły (dynamiczne lub statyczne) dla aplikacji pracujących w systemach Linux (SuSE, PLD), AIX, Solaris i innych, które współpracują z serwerami WWW i językiem PHP.

W przemyśle kody kreskowe wykorzystuje się między innymi do kontroli montażu powierzchniowego. Odpowiednie aplikacje na komputerach PC z systemem operacyjnym Microsoft Windows 2000 po zeskanowaniu kodu na montowanych elementach przechowują wszystkie informacje w bazie danych przeznaczonej do przechowywania historii zdarzeń ze wszystkich stanowisk montażowych, co umożliwia weryfikację procesów montażu powierzchniowego, aby wykluczyć powstanie błędnych modułów elektronicznych. W przypadku wykrycia błędu aplikacja zatrzymuje maszynę. Energoserwis korzysta z dwumodułowej aplikacji służącej do ewidencji wypożyczeń i zwrotów narzędzi oraz inwentaryzacji narzędzi w wypożyczalniach. Program działa z terminalem Dolphin 7200 2D oraz komputerem PC. Takie zastosowanie kodów kreskowych umożliwiło wspólną obsługę wszystkich wypożyczalni, kontrolę wypożyczeń i zwrotów, inwentaryzację oraz komunikację z terminalem przenośnym. Firma turystyczna również może korzystać z kodów kreskowych. Dwumodułowa aplikacja służy tam do ewidencji sprzedaży dokonywanej podczas lotu (różne artykuły oraz… wycieczki). W tym przypadku wykorzystano program z aplikacjami na terminal PSION oraz na komputer PC (aplikacja uzupełniająca). Oczywiście wszystkie dane (raport o sprzedaży w określonym czasie) można także przesyłać na serwer FTP.

Okazuje się, że dokumenty znajdujące się w obiegu elektronicznym też warto oznakować kodem kreskowym. Zwłaszcza jeżeli dokument w swojej wersji pierwotnej miał postać papierową, to nadanie mu odpowiedniego kodu kreskowego będzie bardzo ułatwiało nie tylko dalsze zarządzanie tym dokumentem, ale również jego przechowywanie, ponieważ odnalezienie go w pojemniku na półce magazynowej będzie łatwe dzięki możliwości bardzo szybkiego określenia zawartości pojemnika, a następnie po jego otwarciu błyskawicznej identyfikacji dokumentu. W produkcję sprzętu i oprogramowania służącego do tworzenia i posługiwania się kodami kreskowymi zaangażowali się tacy potentaci, jak Symbol, IBM, Zebra, Intermec, Sick, bo rynek kodów kreskowych nie ogranicza się do drukarek i czytników, a są to też terminale kodów kreskowych, aplikatory etykiet, systemy wizyjne, sieci radiowe (WiFi), biblioteki kodów kreskowych, przemysłowe komputery, serwery www, serwery aplikacyjne i wiele innego sprzętu.

Andrzej Marcol, dyrektor Działu Rozwoju Technologii ArchiDoc:

– Idea powstania kodów kreskowych wywodzi się z potrzeby oznaczania i identyfikacji dużej ilości elementów, w sposób umożliwiający łatwe i szybkie rozpoznanie identyfikatora przy pomocy urządzenia odczytującego. W użyciu jest wiele rodzajów kodów kreskowych jedno i dwuwymiarowych, za pomocą których można kodować cyfry i znaki alfanumeryczne. Wybór typu kodu zależy od planowanego zastosowania i związanych z tym potrzeb. U nas kody kreskowe są wykorzystywane do oznaczania różnych elementów procesu związanego z obsługą dokumentu, zaczynając od samych dokumentów, przez teczki, w których są przechowywane, opakowania zbiorcze, czyli archiboksy, na regałach magazynowych kończąc. Oznaczenia te umożliwiają łatwą i bezbłędną identyfikację danego elementu za pomocą czytnika kodów kreskowych. Automatyzacja tego procesu pozwala na znaczne oszczędności czasu i ograniczenie błędów popełnianych przez pracowników.

Lech Piesik